Chris den Daas is auteur, spreker, stervensbegeleider, voormalig ondernemer en initiatiefnemer van een reeks inspiratievolle activiteiten, op het kruispunt tussen spiritualiteit, ondernemerschap en persoonlijke ontwikkeling. Een gesprek over innerlijk leiderschap, het pakken van de autoriteit in jezelf, gelukkig zijn en een vervuld leven hebben.

Laten we eens omgekeerd beginnen. Wat zou je willen dat mensen onthouden uit dit interview?

Dat leiderschap in jezelf zit. Wees je bewust van het feit dat je kunt kiezen voor een autonoom leven. Een keuze heb je altijd! Zoek de kracht in jezelf en ga niet buiten jezelf kijken. Wacht niet totdat nieuwe leiders opstaan. Jij hebt zelf het vermogen om te veranderen. En als jij verandert, leidt dat eveneens tot verschuivingen in het collectief bewustzijn.

Oké, da’s makkelijk gezegd maar hoe doe je dat dan? Innerlijk leiderschap pakken.

Het gaat over de autoriteit in jezelf, over eigen verantwoordelijkheid nemen. Als je je afhankelijk opstelt, manoeuvreer je jezelf in een positie dat je jouw geluk laat afhangen van een ander of een externe partij. En als je iets niet krijgt wat je bijvoorbeeld wel had verwacht, dan loop je het risico ongelukkig te worden en geef je die ander daarvan de schuld. Je geeft je partner de schuld, je ouders, je baas, je overbuurman, de regering enzovoorts. Begin dus met je te realiseren dat jijzelf volledig verantwoordelijk bent voor hoe jij bepaalde situaties ervaart. Je kunt de buitenwereld niet veranderen, wel jezelf.

Maar hoe doe je dat dan in deze onrustige tijd?

Ik zie het niet anders dan vóór maart 2020. Kijk maar eens hoe afhankelijk we toen ook al waren van het systeem. Mensen waren niet vrij. Je hebt twee banen nodig om de hypotheek te betalen, je moet (!) twee keer per jaar op vakantie, een parkeervergunning, een visvergunning,  et cetera. En bracht je zelf jouw afval naar de stortplaats of was je afhankelijk van iemand die het iedere week op kwam halen? Door de coronamaatregelen lijkt het alsof de vrijheid van ons is afgepakt, maar dat is dus niet zo. Vanwege de absurditeit van de maatregelen en het tempo waarin ze zijn opgelegd wordt nu wél evident hoe onvrij wij zijn. Er komt bewustzijn op en dit is de eerste stap naar het nemen van je verantwoordelijkheid voor jouw leven en daarmee het herwinnen van jouw vrijheid.

Dus mensen kunnen zelf kiezen?

Absoluut. In mijn ogen heb je de keuze. Zelf heb ik vier bedrijven gehad maar op een bepaald moment in mijn leven wilde ik verandering. Mijn knots van een huis heb ik toen verkocht. En de Porsche, haha. Het diende mij allemaal niet meer en ik wilde iets anders. Iedere ochtend om 7 uur in de file staan, had ik niet meer over voor mijn materiële welstand. Ik denk dat mensen nu ervaren dat ze heel veel te verliezen hebben. Maar misschien valt er juist nu, wel veel te winnen. De vraag die iedereen zichzelf kan stellen, is waar ligt jouw eigen grens? Ik hoor mensen die bij de GGD gaan werken of op een testlocatie omdat ze anders de vaste lasten niet kunnen betalen. Maar, waar liggen hun morele grenzen? Zou je dat willen doen als je een vrije keuze had?

Maar, nou zijn er ouders die te maken krijgen met een schoolsysteem voor hun kinderen. Wat dan?

Tja, dat vind ik een lastige. En ik snap dat dat voor veel ouders een probleem is. Maar gelukkig zie ik al nieuwe initiatieven ontstaan. Democratische scholen zoals de Vrije Ruimte in Den Haag. Of Home Scholing. Blijft wat mij betreft toch ook hier een centraal element staan: hoe kan ik mijn kind als krachtig persoon in de wereld zetten? Als mensen met zo’n vraag bij mij komen, zou ik hen coachen om een goede keuze te maken. En dat is niet hetzelfde als hen advies geven over wát ze moeten kiezen. Ik wil hen juist bewust maken om na te denken over nieuwe of andere inzichten, zodat ze een weloverwogen keuze kunnen maken.

Wat drijft jou om dit te doen?

Ik doe dingen die voor mij goed voelen, in verbinding met mijn omgeving. En zonder concessies te doen aan mijn kernwaarden.

Wat zijn dan voor jou belangrijke kernwaarden?

Liefde, mededogen, compassie, dankbaarheid, dienstbaarheid. Iedere religie is gebaseerd op die waarden. Hoe denk je dat onze samenleving eruit zou zien als we volgens die waaarden zouden leven? Ik gun het een ieder. Om in de zoektocht naar ieders eigen autoriteit, diep naar binnen te gaan en te voelen wat voor jou belangrijk is in het leven en de keuzes die je maakt daarop te baseren.

Misschien makkelijker gezegd dan gedaan.

Ja, dat realiseer ik me wel. Ik heb altijd mijn eigen pad getrokken waardoor ik dicht bij mijzelf heb kunnen blijven. Daardoor heb ik natuurlijk ook dikwijls tegen de stroom in gezwommen. Ik heb leren omgaan met het gevoel om als een buitenbeentje te worden beschouwd. Waarschijnlijk ben ik al 50 jaar een wappie, haha.

Je vindt dat we niet moeten wachten op nieuwe leiders maar een interessante vraag kan zijn: hoe zouden nieuwe leiders ons kunnen inspireren?

Door mensen te stimuleren en ondersteunen om eigen beslissingen te nemen. Mensen die het voorbeeld geven om vanuit hun hart te leven, die zelfbewust zijn. En die hun bewustwordingsproces willen delen. Het draait niet om hen maar juist om wat zij doen voor anderen of voor de wereld. Leiders die onbevreesd op een autonome manier zeggen wat zij denken dat er moet gebeuren.

Zelf heb je in maart 2020 het Inspiratie en Transformatieplatform opgericht. Waarom?

Ik was op zondag 15 maart 2020 om 18:00 uur in het centrum van Den Haag. Heel gezellig. Ineens moesten alle horecagelegenheden dicht. Het was een bizarre gewaarwording.  Ik dacht meteen: Wow, ‘de trein wordt stilgezet’. Wat mooi. Nu kunnen we eens rustig uitstappen en kijken hoe de wereld er uitziet. Nu eens niet vanuit een rijdende trein. Dan kun je besluiten of je weer opstapt, of een andere trein neemt. Een stoptrein bijvoorbeeld. Het leek mij een perfect moment om iets los te laten of te veranderen wat je niet meer dient. De volgende dag heb ik het platform opgericht. Een spontane actie.

Hoe werkt transformeren in jouw ogen?

Daar is moed voor nodig. Je verlaat immers jouw comfortzone. Vrijwillig of onvrijwillig. Dat roept angst op. Dat heb je ook kunnen zien het afgelopen jaar. En als het niet geheel vrijwillig is, roept het ook boosheid op. En weerstand. Veranderen is niet makkelijk. Ik heb op mijn website een manifest opgesteld waarin de stappen om te transformeren beknopt worden beschreven.

Niet iedereen heeft die mogelijkheid. Wat denk jij dat we wél kunnen doen?

We zitten nu allemaal in hetzelfde schuitje. Je ziet pijnen, trauma’s en angsten bij mensen. Uiteindelijk kun je pas jezelf helen als je dit aan wilt en durft te kijken. Dat is één kant van het verhaal. Daarnaast spelen natuurlijk ook zaken als machtsverhoudingen en structuren in de maatschappij een rol. Maar, zoals gezegd, kun je zelf je eigen regie terugpakken. Door niet te wachten op nieuwe leiders maar te kijken wat je zelf kunt doen.

Zoals?

Je kunt bijvoorbeeld mensen inspireren met een post op de social mediakanalen. Of gesprekken voeren met mensen in je omgeving. Door meer naar elkaar te luisteren en in gesprek te gaan in plaats van alleen maar jouw mening te spuien. De echte verbinding zoeken en in te zoomen op de inhoud van de gesprekken. Maar ook door iets te dóen. Begin een moestuintje met een groep mensen, doe vrijwilligerswerk in een verzorgingstehuis.

Wat heeft jou dat opgeleverd?

Ik ben happy en zelfredzaam. En heb het geluk dat ik door mijn ervaringen een wijzer mens ben geworden. Alles wat ik heb meegemaakt en waar ik bewust voor heb gekozen, heeft mij gevormd tot de mens die ik nu ben. Ik heb veel gereisd, prachtige en wijze mensen ontmoet en bewust de stilte opgezocht in een klooster.

Is dat terug naar je ziel? Naar meer verbinding tussen hart en hoofd?

In het klooster heb ik twee maanden iedere dag urenlang op een meditatiekussen gezeten. Dan lijkt het alsof er niet veel gebeurt maar tegelijkertijd gebeurt er binnenin van alles. Daarnaast wordt elke vorm van afleiding buitengesloten dus je wordt ook echt op jezelf teruggeworpen. Het enige dat je kunt doen, is doorademen. Al je angsten, gedachten, overtuigingen komen voorbij en lossen op. Prachtige ervaring. De verbinding tussen hart en hoofd inderdaad. Je kunt niet vluchten en je hebt ook geen afleiding door bijvoorbeeld je mobieltje te pakken of de kroeg in te gaan.

Wat doe je zelf nog meer om je niet te laten leiden door invloeden van buitenaf?

Ik lees tegenwoordig veel. En ook meerdere boeken tegelijkertijd. Zo heb ik tijdens de vastenperiode tussen Carnaval en Pasen dagelijks uit de Bijbel gelezen en tijdens de Ramadan elke dag de Koran. Nu lees ik hindoegeschriften, van de Bagavad Gita tot de Veda’s en de sutra’s van de grondlegger van de Yoga, Patanjali. Daar pas ik dan ook mijn levensstijl op aan door, in dit geval, minder en ander voedsel tot mij te nemen. Lezen van dergelijke boeken brengt mij in een andere frequentie. Ik kan blij worden van de eerste paar woorden die ik lees. Ik hou erg van boeken die mij iets vertellen over het leven hier op aarde maar ook daarvoor en daarna.

Is dit anders dan vroeger?

Ik ben veel meer in stilte en ruim ook bewust dingen op. Zo hebben wij een oud kleed uitgeklopt waarbij er geen eind aan de hoeveelheid stof leek te komen. We hebben alsnog besloten om het weg te doen om ons leven minder te laten verstoffen. Dat is een mooie metafoor voor de fase waar ik in zit. Tijd voor een nieuwe, frisse beweging. ’s Ochtends voor zonsopkomst naar de duinen. Dat is ook zoiets prachtigs met alles wat je hoort, ruikt en ziet. Ik ben veel op mezelf. Dat is voor mij puur geluk.

Interview #5 van de TeamReisLeider voor de Slinger van Hoop